هفده ماه از پاندمی کووید-۱۹ می‌گذرد و بسیاری سوال‌ها درباره این فاجعه انسانی بدون پاسخ مانده‌اند. برای مثال هنوز مشخص نیست که ویروس سارس-کوو-۲ از کجا آمده، یا نمی‌دانیم که چرا برخی مناطق دنیا کمتر از بقیه آسیب دیده‌اند.
مشخص نیست چرا فلوریدا با آنکه از ابتدای پاندمی محدودیت‌های کمتری را به مدت کمتر بر شهروندانش اِعمال کرد، اما کشته‌هایش از میانگین ایالات متحده کمتر است.
اما پژوهشگران دارند به عامل جادویی نزدیکتر می‌شوند: عاملی که بهترین توضیح را برای مرگ‌های ناشی از کووید در خود دارد و ربطی هم به مراقبت‌های بهداشتی، آب‌و‌هوا یا جغرافیا ندارد. بلکه در عوض به اقتصاد مرتبط است.
ارتباط مخدوش عوامل آشکار
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ماجرای کووید-۱۹ بسیاری از پارامترهایی که موثر می‌پنداشتیم، آنقدرها هم درست نیستند. برای مثال همه می‌دانیم که کهنسالان بیشتر در معرض مرگ ناشی از کووید هستند ولی همزمان نمونهٔ ژاپن را داریم که مرگ‌های بسیار کمتری را گزارش کرده. آن هم کشوری که ۲۸٪ جمعیتش بالای ۶۵ سال هستند، در حالی که میانگین ۶۵+ ساله‌ها ۹٪ از جمعیت دیگر کشورهای دنیا است.
یا برخی پژوهش‌ها می‌گویند مناطقی که قبل از پاندمی، فصل‌های آنفولانزایی سختی را داشته‌اند، کمتر در معرض مرگومیر کووید-۱۹ هستند؛ ولی پژوهش‌های دیگری خلاف این ادعا را نشان می‌دهند. خلاصه که ارتباط خاصی بین قرنطینه و سخت‌گیری اجتماعی با تعداد ابتلا و مرگومیر نیست.
نتیجهٔ عِلم داده‌ها
یووانگ گو، دانشمند علم داده‌ها چندین مدل را تهیه کرده تا ارتباط بین ۴۱ پارامتر با مرگومیر ناشی از کووید-۱۹ در امریکا را شناسایی کند. تنها ۳ پارامتر دارای ضریب تاثیرگذاری بالاتر از صفر بوده‌اند. و از این بین، «نابرابری درآمدی» بزرگترین اثر را داشته است.
وقتی به چهارگوشه دنیا نگاه میکنیم پیدا ست که آقای گو احتمالا مسیر درستی را رفته است. برای نمونه در آن کشورهای حوزهٔ اسکاندیناوی که طرفدار تساوی انسان‌ها هستند (حتی سوئد که محدودیت‌های کمتری اعمال کرد) مرگومیر ناشی از کووید نسبت به میانگین اروپا کمتر بوده است.
در فرانسه که ضریب جینی ۰.۲۹ است مرگ‌های کمتری را نسبت به همسایه‌اش بریتانیا دیده‌ایم که شاخص جینی در آن ۰.۳۴ است. ایالت نیویورک در امریکا، هم مرگ‌های کرونایی زیادی دارد و هم نابرابری در آن بیداد می‌کند؛ اما فلوریدا در هر دو مورد بهتر است.
روش آقای گو در محاسباتش با بقیه فرق دارد ولی اکثر تحقیقات مشابه نشان می‌دهند که مرگومیر کووید-۱۹ ارتباط مستقیمی با شکاف اقتصادی در جوامع دارد.
پژوهش فرانک الگار از دانشگاه مک‌گیل با نگاهی به ۸۴ کشور نشان می‌دهد که ۱٪ افزایش در ضریب جینی همراه با ۰.۶۷٪ افزایش در مرگومیر کرونایی است. تحقیقات دیگر در قلب امریکا این نتیجه را تایید می‌کنند هر چند نسبت‌های متفاوتی را نشان می‌دهند.
پژوهش‌های کمی درباره دلایل پشت این ارتباط واضح انجام شده است ولی در این بین سه عامل به نظر وزن بیشتری دارند:
- نخست «سطح سلامت بیش از پاندمی»: هر چه سطح درآمد عمومی مردم در یک منطقه بالاتر بوده، آنجا وضع سلامت افراد بهتر بوده و در نتیجه با از راه رسیدن پاندمی، جمعیت کمتری قربانی شده‌اند. به بیان دیگر، در مناطقی که نابرابری درآمدی بالاتر بوده، آسیب‌پذیری در مقابل ویروس هم بیشتر بوده است. طبیعی هم هست، هر چه درآمد آدم‌ها بیشتر باشد احتمال اینکه سالم‌تر زندگی کنند و بیشتر به بهداشت و سلامت خود برسند، بالاتر است.
- دوم «عوامل مرتبط با محیط کار»: در کشورهای طرفدار تساوی انسان، کارگرها قدرت چانه‌زنی بالاتری دارند و در نتیجه بیان و حل مشکلاتشان آسان‌تر است. سوئد کشوری است که در آن حقوق کارگران بسیار جدی گرفته می‌شود. از این رو کارگران و کارمندان خط اول مقابله با پاندمی مثل پلیس، پرسنل بیمارستان، بسته‌بندی گوشت، و … در سوئد نرخ مرگومیر پایینتری نسبت به دیگران داشته‌اند. اما در امریکا، کانادا و بریتانیا که قوانین حمایتی کمترند، این اقشار آسیب بیشتری دیده‌اند.
- و سوم «سرمایهٔ اجتماعی»: در مناطق و کشورهایی که نابرابری درآمدی بیشتر است، مردم اعتماد کمتری به غریبه‌ها دارند و مشارکت اجتماعی آنها نیز پایین‌تر است. وقتی سبک زندگی مردم یک جامعه خیلی با هم فرق داشته باشد، اشتراکات کمتری هم دارند و در نتیجه تمایل آنها به رعایت ضوابط اضطراری مثل آنچه در پاندمی اعلام شد، پایین می‌آید.
فرصتِ برابری
پیش از این هم تصور می‌شد که نابرابری درآمدی لااقل در برخی کشورها به حد افراط رسیده است. حالا پاندمی یک دلیل مضاعف برای تایید این پدیده شده است.
البته توزیع عادلانه ثروت در بین مردم یک جامعه، پروژه‌ای نیست که یک شبه بتوان آن را به اجرا در آورد و برخی راهکارها مثل افزایش مالیات‌ها نیز مشکلات خاص خودشان را دارند.
اما شاید این پاندمی فرصت خوبی باشد برای اینکه دولت‌ها در سرتاسر دنیا تلاش بیشتری برای کاهش نابرابری اقتصادی بین مردم انجام دهند.
کمک به اقشار آسیب‌پذیر برای قرنطینه در صورت نیاز و سرمایه‌گذاری در بهداشت و سلامت کودکان برای داشتن نسل آینده‌ای سالم‌تر، دو راهکاری‌اند که انجامشان نسبتا ساده‌تر است.
بدون این اصلاحات و با روند رو به رشد نابرابری اقتصادی با ادامهٔ سیاست‌های فعلی، احتمالا در پاندمی‌های بعدی مردم اقشار متوسط و پایین‌دست آسیب‌های جدی‌تری را شاهد خواهند بود.
منبع: اکونومیست
