هرگاه شرکتها در فضایی رقابتی فعالیت کنند رفتارشان با مشتریان نیز بهتر خواهد شد. در صورتی که شرکتهای جدید وارد بازار نشوند و موقعیت شرکتهای فعلی تهدید نشود، انگیزه آنها برای کم کردن قیمتها و هزینهها و بهبود کیفیت خدمات نیز از بین میرود. ورود رقبا به بازار موقعیت شرکتها را تهدید میکند و آنها را مجبور خواهد کرد تا برای حفظ مشتریان خود، خدمات بهتری را به آنها ارائه دهند. متاسفانه در کشور کانادا موانع بسیاری بر سر رقابت وجود دارد. بخش بزرگی از این موانع با دخالتهای دولتی در بازار ایجاد میشود که در نهایت تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد شهروندان کانادا میگذارد.
برای تغییر شرایط کنونی باید ابتدا با موانع موجود آشنا شویم. برخی موانع در فرایند تولید کالاها بوجود میآیند و یا از عوامل خارجی ناشی میشوند. از میان این موانع میتوان به جغرافیا، فاصله مکانی و یا محدودیتهای تکنولوژی اشاره کرد. با تمامی اینها موانع بسیار بیشتری نیز وجود دارند که از دخالتهای دولتی ناشی میشوند. دولت فدرال از سرمایهگذاریهای خارجی در بخشهای حیاتی مانند جملونقل هوایی، ارتباطات مخابراتی و صداوسیما جلوگیری میکند. در حوزه ارتباطات مخابراتی تمام شرکتهایی که بیش از 10 درصد از سهم بازار را در اختیار دارند نمیتوانند بیش از 20 درصد از حق رای خود را به غیرکاناداییها بدهند.
این محدودیتها که بر سر فعالیت سرمایهگذاران خارجی در کانادا وجود دارند و از انحصارات دولتی ناشی میشوند مانع از ایجاد فضای رقابتی در بازار شدهاند. برای مثال بیشتر دولتهای استانی از جمله مقامات دو استان بزرگ این کشور یعنی اونتاریو و کبک، فروش غیرعمده محصولات نوشیدنی الکلی خود را در فضایی غیررقابتی و کاملا خصوصی انجام میدهند. بخش خدمات پستی کانادا نیز که شرکتی سلطنتی محسوب میشود به صورت کاملا انحصاری در بازار پست داخلی فعالیت میکند. تمام این بخشهای انحصاری که حوزههای حیاتی دیگری مانند انتقال انرژی و حملونقل شهری و بینشهری نیز در میان آنها هستند از جوی به شدت غیررقابتی برخوردارند. بخشهای دیگری از بازار نیز هستند که وجود قوانین مانع از ایجاد رقابت در آنها میشوند. به عنوان مثال در بسیاری از استانها شرکتهای حملونقل اتوبوس بینشهری انحصار برخی از مسیرهای خاص را در اختیار خود دارند و سود بسیار زیادی نیز از همین را کسب میکنند.
مطمئنا این وضعیت به سود مشتریان نخواهد بود. وجود موانع اینچنینی تاثیر منفی نسبتا زیادی بر اقتصاد شهروندان کانادایی میگذارد. با اضافه کردن خروجیهای اقتصادی تمام این حوزههای انحصاری که در آنها به شکلهای گوناگون از رقابت جلوگیری میشود متوجه خواهیم شد که نزدیک به یک چهارم (22 درصد) از اقتصاد شهروندان کانادایی در بازار غیررقابتی جریان دارد. مقدار بدست آمده کاملا خوشبینانه است و برای محاسبه آن تنها اصلیترین محدودیتهای ایجاد شده از سوی دولت بر بازار درنظر گرفته شده است.
دو نوع مانع بر سر رقابت وجود دارد که در محاسبه پیشین در نظر گرفته نشدهاند. اولین آنها موانع بیناستانی است. حوزههای متعددی وجود دارند که مقامات هر استان مانع از رقابت آنها با سایر استانها میشوند. برای مثال در حوزه نوشیدنیهای الکلی محدودیتهای بسیار زیادی وجود دارد که مانع از جابجایی این نوع محصولات بین استانها میشوند. این بدان معنی است که برای مثال استانهایی مانند آلبرتا که هیچگونه انحصاری برای بازار خردهفروشی نوشیدنیهای الکلی وضع نکرده، درگیر موانعی که سایر استانها ایجاد کردهاند میشوند که همین موضوع از شکلگیری بازار رقابتی در کشور کانادا جلوگیری میکند. هرچند بسیاری از جمله اعضای سنای کانادا وجود این موانع را از نظر اقتصادی برای کانادا مضر میدانند، اما امکان تخمین آسیبهای ناشی از این محدودیتها کار آسانی نیست و نمیتوانیم میزان آن را دقیقا محاسبه کنیم. دومین مانع مجوزهای شغلی است. بسیاری از اقتصاددانها مجوز شغلی را به عنوان مانعی بزرگ برای ورود به بازار رقابتی برمیشمارند. با این حال سازمانهای آماری که تاثیر این موانع بر بخشهای اقتصادی را حساب میکنند بررسیهای خود را در مقیاس شغلی انجام نمیدهند. از آنجایی که اعضای یک حرفه خاص میتوانند در بخشهای اقتصادی مختلف فعالیت کنند، محاسبه تاثیر مجوزهای شغلی بر اقتصاد بسیار سخت است.
با این وجود ما یک برآورد بسیار محتاطانه را با در نظر گرفتن این دو مانع انجام دادهایم. بر اساس این برآورد موانع موجود بیش از یک سوم (35 درصد) از اقتصاد شهروندان کانادایی را تحت تاثیر خودشان قرار میدهند. این مقدار بسیار بالاست و نشان میدهد که نبود رقابت تا چه حد به کاناداییها آسیب میرساند. وضعیت کشور کانادا از نظر رقابتپذیری بازار در بین کشورهای صنعتی نیز اصلا خوب نیست. نظرسنجیهای بینالمللی درباره موانع دولتی بر سر رقابت در بازار که توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) انجام شده نشان میدهند که دولتهای استانی، شهرداریها و دولت فدرال کانادا برخی از بزرگترین موانع دنیا در بازار را ایجاد کردهاند. برای مثال در فهرست شاخص محدودیت سرمایهگذاری مستقیم خارجی OECD، کانادا در بین 62 کشور جایگاه 48ام را کسب کرده که پس از کشور اوکراین و قدری بهتر از جایگاه مکزیک است.
بدون شک برندگان اصلی برچیده شدن این موانع، مصرفکنندگان کانادایی خواهند بود. محدودیتهای ایجاد شده توسط دولتهای استانی و فدرال کانادا مانع از شکلگیری رقابت در بازار میشوند و باید هرچه سریعتر رفع شوند تا چارچوبی مناسب برای رقابت و رشد اقتصادی در کانادا ایجاد شود.
منبع: fraserinstitute