وقتی که اولین سری واکسن کووید19 به بازار عرضه میشود، چه در سطح ملی و چه بین المللی برای همه افراد در دسترس نخواهد بود. در مقاله دیگری مسئله توزیع واکسن و اولویت‌بندی افراد برای دریافت واکسن کووید19 در سطح جهانی را عمیق تر بررسی میکنیم. اما در این مقاله میخواهیم این موضوع را بررسی کنیم که در حال حاضر در کانادا، چه کسانی اول این واکسن را دریافت میکند و چه کسی برای این موضوع تصمیم میگیرد؟
چرا باید منتظر کمبود واکسن باشیم؟
سازمان جهانی بهداشت میگوید در حال حاضر بیش از 166 واکسن در مراحل مختلف آزمایشات بالینی و پیش‌بالینی(یعنی زمانی که بیماری از نظر بالینی قابل تشخیص نیست) هستند. کارشناسان اروپایی و امریکایی میگویند با درنظر گرفتن یک سناریوی خوش بینانه اولین واکسن ممکن است سال آینده آزمایشات نهایی را پشت سر بگذارد و مجوز توزیع در مراکز درمانی را دریافت کنند.
بعد از آن یک کارخانه باید آنها را تحت استانداردهای ایمنی و کیفیت موردنیاز برای تزریق به بدن انسان تولید کند. چیزی که به قول متحصصانی مانند دکتر Joel Lexchin ، استاد بازنشسته دانشگاه یورک و پزشک بیمارستانی در تورنتو و نویسنده مقالات متعدد در مورد داروسازی، برای یک میزان محدود قابل انجام است.
با این حال، با یک همه گیری جهانی مواجه هستیم که به وضوح اقتصاد کشورها و زندگی مردم سراسر جهان را ویران کرد و 7.8 میلیارد نفر منتظر واکسن آن هستند. Lexchin میگوید هر کسی قادر به دریافت این آمپول نیست پس مجبوریم اولویت بندی کنیم، به همین دلیل حداقل در ابتدا انتظار میرود:
- برخی کشورها به نسبت سایرین دسترسی بیشتری به آن داشته باشند.
- برخی افراد در آن کشورها در اولویت واکسینه شدن قرار بگیرند.
چگونگی تصمیم گیری کشورها برای اولویت بندی افراد واجد شرایط دریافت واکسن
دکتر نانی مک دونالد متخصص بیمارهای مسری و کودکان در دانشگاه Dalhousie و پزشک بیمارستان IWK در هلفیکس که مطالعاتی در مورد واکسن داشت، میگوید: وقتی منابع محدود است کشورها باید راهی پیدا کنند که از حداقل منابع بیشترین و بهترین استفاده را داشته باشند. در کانادا این ارزیابی توسط کمیته مشاوره ملی ایمن سازی انجام میشود که گفته میشود هدف آن پاسخ بهینه به همه گیری ویروس در کانادا است:
- حداقل کردن بیماری های جدی و مرگ و میر کلی(مرگ هایی که دلیلی جز کووید19 دارند را هم شامل میشود)
- حداقل کردن اختلالات اجتماعی، شامل کاهش مسئولیت های اجتماعی مراقبت های بهداشتی.
انتظار میرود این واکسن نقش مهمی در دستیابی به این هدف داشته باشد. البته در سرتاسر جهان انتظار میرود کارکنان مراکز درمانی که از بیماران مبتلا به کووید19 مراقبت میکنند اولویت اول دسترسی به واکسن را داشته باشند چرا که آنها بیش از همه در معرض ابتلا به کووید19 هستند و نقشی بسیار اساسی برای حداقل کردن آسیب های ناشی از این بیماری، سایر بیماریها و مرگ و میر دارند.
پروفسور Ruth Faden بنیانگذار انستیتوی برمان( بررسی مسائل علمی و اخلاقی پیشرفت های پزشکی در دانشگاه جانز هاپیکنز) بهCBC News گفت: تصمیم گیری ها هر روز پیچیده تر میشود، اما به طور کلی انتظار میرود همه کشورها گروههایی از مردم را در اولویت قرار دهند که بالاترین ریسک ابتلا به ویروس و مرگ را دارند و این گروهها احتمالا در کشورهای مختلف متفاوت هستند. او گفت برای مثال در آمریکا چاقی شدید تاثیر زیادی در خطر ابتلا به بیمارهای مزمن دارد.
اولویت بندی گروهها در مرحله آزمایش بالینی شروع میشود
در حال حاضر NACI مشخص میکند که چه گروه هایی برای آزمایش های بالینی مورد هدف قرار بگیرند. پروفسور فادن گفت چون ممکن است واکسن روی گروه های مختلف عملکرد متفاوتی داشته باشد، پس برخی گروهها ممکن است بعد از مراحل خاصی از آزمایش خارج شوند. شناخت و آگاهی قابل توجهی از متنوع بودن واکنش گروه های مختلف به واکسن، در این آزمایش های سه مرحله‌ای به دست خواهد آمد.
برای آزمایش های بالینی مراحل اولیه(مرحله 1 و 2)، NACI اولویت بندی را نه فقط برای بزرگسالان که معمولا به آزمایشهای سنجش سلامت عادت دارند توصیه میکند بلکه برای گروه های زیر هم توصیه میکند:
- بزرگسالان 60 سال و بالاتر که محیط بهداشتی و سالمی ندارند و خطر ابتلای آنها به بیماری بالا است.
- بچه ها و نوجوانان و بزرگسالان دارای اختلال در سیستم ایمنی و خانم‌های باردار
NACI توصیه میکند برای مرحله آخر(مرحله3) آزمایشهای بالینی، وقتی که ایمنی برقرار شد و تمرکز بر روی درجه تاثیر و کارایی است افراد را اینگونه اولویت بندی کنید:
- با توجه به شرایط سلامت افراد که شامل عوامل خطرناک برای ابتلای مزمن به کووید19 است مثل: دیابت، آسم، فشار خون، بیماری مزمن ریوی و بیماری های قلبی عروقی
- کسانی که به واسطه شغل شان مستعد ابتلا به ویروس هستند مثل کارکنان مراکز درمانی، کارکنان فوریتهای پزشکی، کسانی که ارتباط اجتماعی زیادی در شغل شان دارند یا مسافرین کسب و کارهای بین المللی
- کسانی که شرایط اجتماعی شان آنها را آسیب پذیرتر میکند مثل کسانی که در جاهای شلوغ یا مکان های دور افتاده زندگی میکنند، بی خانمان ها و کسانی که دخانیات، الکل یا موارد مخدر مصرف میکنند.
همچنین ممکن است در مراحل بعدی این اولویت بندی شامل قومیت ها یا نژادهای خاص یا برخی مهاجران، پناهندگان و مسافران بین المللی شود.
چه کسی برای واکسن آنفولانزا در اولویت قرار میگیرد؟
کسانی که در مقابل کووید19 آسیب پذیرتر هستند در اولویت هستند مانند افراد پیر و این کمی متفاوت تر از زمانی است که افراد برای همه گیری های آنفولانزا مثل H1N1 در اولویت بودند (زمانی که خانم های باردار، نوزادها و خردسالان بیشتر در خطر بودند). اما بعد از گسترده شدن توزیع آن واکسن حالا نوبت به اولویت بندی واکسن کووید19 رسید. کسانی که دولت واکسینه شدن آنها را توصیه میکند عبارتند از :
- افراد زیر 65 دارای شرایط پزشکی مزمن
- زنان باردار
- بچه های زیر 5 سال(شامل نوزادان زیر 6 ماه نمیشود)
- افراد ساکن مناطق دورافتاده
- کارکنان مراکز درمانی که با بیماران مبتلا به کروناویروس در ارتباط هستند
- پرستارهای خانگی یا کسانی که با اشخاصی در ارتباط هستند که خطر بالای ابتلا دارند.(مثل نوزادان زیر 6 ماه یا افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف)
دولت خاطرنشان کرد که این لیست به ترتیب اولویت بندی نشده است و استان ها بر اساس نیازشان و شرایطی که در آنجا حاکم است میتوانند آن را تنظیم کنند. مراکز کنترل و جلوگیری از بیماری در امریکا یک لیست اولویت بندی دقیق تر برای سطوح مختلف همه گیری آنفولانزا ارائه کردند.(کووید19 هم یک همه گیری مزمن در نظر گرفته شد)
چرا گروه های مستعد ابتلا به کووید19 ممکن است متفاوت باشند؟
همانطور که گفته شد کووید19 نسبت به آنفولانزا در سنین مختلف شدیدتر است. همچنین راحت تر از آن گسترش پیدا میکند و دامنه وسیعی از علائم دارد و حتی ممکن است بدون علامت باشد. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد حتی توسط مبتلایان بدون علائم هم ممکن است شیوع پیدا کند، مثلا دز میان کارگران مزارع یا کارخانه های بسته بندی گوشت.
Lexchin معتقد است اینها تعدادی از گروههایی هستند که با توجه به تاریخچه همه گیری در کانادا باید برای واکسینه شدن در اولویت قرار بگیرند و این روش باید برای هر فردی که در سازمانی کار میکند که افراد در ارتباط نزدیک باهم کار میکنند، به کار گرفته شود.
“شما باید فرض کنید که هر کسی در این گروههای آسیب پذیر میتواند آلوده باشد پس باید همه را واکسینه کنید”
در آمریکا شواهدی وجود دارد که ساکنان سیاهپوست و لاتین نسبت به سفیدپوستان یا آسیایی ها خطر بیشتری برای مرگ در اثر کووید19 دارند. همچنین شواهدی وجود دارد که در کانادا هم نژاد ممکن است عامل موثری باشد. برای مثال تورنتو اخیرا گزارش داد که افراد سیاه پوست و سایر رنگها 83 درصد موارد ابتلا به کووید19 را تشکیل میدهند در حالی که آنها فقط 50 درصد جمعیت را تشکیل میدهند. فادن گفت: جای بحث دارد که آیا با توجه به تخمین های آمریکا، ما هم باید افراد رنگین پوست را در روزهای اولیه در اولویت واکسینه شدن قرار دهیم.
ممکن جای بحث داشته باشد اما او فکر میکند هر کسی که در معرض ریسک بالای ابتلا است باید اولویت اول واکسینه شدن را داشته باشند، چه بخاطر سن مشمول این اولویت باشند یا بیمارهای خاص یا هر دلیلی که آنها را مستعد ابتلا به ویروس میکند.
در نهایت چه واکسنی میتواند اولویت بندی را مشخص کند؟
فراتر از جریان بیماری بین گروه های مختلف، وضعیت کووید19 به دلیل تعداد بالای واکسن های در حال تحقیق و توسعه که منطبق بر تکنولوژی و استراتژی های مختلف هستند، منحصربفرد است. این یعنی ممکن است آنها از نظر میزان و تعداد دوز موردنیاز، سرعت تولید در مقیاس بالا و آسانی توزیع و انتقال متفاوت باشند.
برخی از آنها ممکن است برای جمعیت خاصی مناسب باشند برای مثال برخی برای افراد جوان و برخی برای افراد پیر. مک دونالد مثالی از یک واکسن زد که ممکن است در افراد 20-50 سال به خوبی عمل کند ولی برای 80 ساله به سختی عمل کند. او گفت: “ما قصد نداریم به تمام کسانی که تحت مراقبت هستند واکسن بزنیم ولی میخواهیم برای واکسینه کردن کارکنان مراکز درمان که از آنها مراقبت میکنند بسیارخوب عمل کنیم تا احتمال کمتری برای آلوده شدن داشته باشند.”
همچنین گفت ممکن است با برخی واکسن ها، گروهی از افراد به یک دوز نیاز داشته باشند و گروهی دیگر مثلا افراد پیر به 2 دوز نیاز داشته باشند. پس با همان یک نوع واکسن دو برابر افراد گروه اول میتوانند واکسینه و ایمن شوند. مک دونالد از جمله متخصصانی است که امیدوار است نهایتا واکسن های متعدد کووید19 که در حال ساخت هستند به بازار عرضه شوند و هر کس بتواند به نمونه ای که برایش مناسب تر است دسترسی پیدا کند.
منبع: CBC News
برای مطالعه بیشتر:
برنامه آلبرتا برای گسترش تست کووید19 در سطح استان برای افراد بدون علائم ظاهری
چرا برخی کشورها زودتر به واکسن کووید19 دسترسی پیدا میکنند؟
سازمان بهداشت کانادا دارویی برای درمان علائم مزمن کروناویروس تایید کرد
