با افزایش محبوبیت خودروهای برقی منابع موردنیاز برای تولید سیستم قوای محرکه آن‌ها نیز بیش از پیش ارزشمند شده است.
طی سال‌های اخیر لیتیوم، عنصر فلزی کلیدی در ساختار باتری خودروهای برقی، ارزش بسیار بالایی پیدا کرده است. براساس اعلام United States Geological Survey مصرف جهانی این فلز بین سال‌های 2021 تا 2022 رشد 41 درصدی داشته است.
همین موضوع باعث شده تا ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت تسلا، باتری‌های مبتنی بر لیتیوم را “نفت جدید” بنامد.
هرچند قیمت لیتیوم در سال 2023 و پس از رشد قابل توجه طی دو سال پیش از آن شاهد کاهش 65 درصدی بوده، اما بگفته تحلیلگران برای پاسخ به نیاز روز افزون خودروهای برقی به صدها معدن جدید لیتیوم نیاز خواهیم داشت.
حال سوال اینجاست که این منبع استراتژیک و حیاتی از کجا تامین می‌شود و کانادا چگونه می‌تواند از پتانسیل اقتصادی آن استفاده کند.
لیتیوم چگونه تولید می‌شود؟
عنصر لیتیوم بصورت یک فلز مستقل در طبیعت یافت نمی‌شود، اما معمولا مقادیری از آن را می‌توان از رسوبات سنگ سخت (hard-rock) و آبنمک زیر زمینی استخراج کرد.
منابع سنگ سخت معمولا با استفاده از تکنیک‌های معدنکاری سنتی قابل دسترسی هستند اما استخراج لیتیوم از آبنمک به ماه‌ها فرایند تبخیر نیاز دارد.
بگفته کریگ جانسون، پروفسور علوم سیاسی دانشگاه Guelph که رهبری یک تیم تحقیقاتی در حوزه استخراج لیتیوم در پنج کشور را بر عهده دارد، استخراج سنگ سخت می‌تواند تاثیرات بلندمدت بر چهره محیط بگذارد و استخراج لیتیوم از آبنمک نیز به آب نیاز داشته و اثرات بلندمدت آن بر اکوسیستم، حیات‌وحش و جوامع انسانی بخوبی شناخته شده نیست.
جوامع انسانی و پژوهشگران به شدت نگران تاثیرات منفی ناشی از این فعالیت‌های معدنی هستند.
بگفته جانسون با وجود آنکه تکنیک‌های جدید برای استخراج لیتیوم توسعه پیدا کرده اما هنوز در مقیاس کلان کاربرد ندارند.
معدن‌های لیتیوم کجاست؟
استرالیا بزرگترین تولیدکننده لیتیوم در جهان بوده که در بیشتر معدن‌های آن این عنصر از سنگ سخت استخراج می‌شود. پس از آن شیلی در رتبه دوم قرار داشته که بیشتر استخراج را با تبخیر آبنمک انجام می‌دهد.
در سال 2022 کانادا حدود 500 تن لیتیوم تولید کرده که در مقایسه با دیگر کشورها بسیار ناچیز است.
بنابر اعلام U.S. Geological Survey شیلی با 9.3 میلیون تن بیشترین ذخایر لیتیوم، یا بهتر است بگوییم ذخایر کشف شده و قابل استخراج آن، در دنیا را دارد. این درحالیست که بولیوی با 21 میلیون تن ذخیر لیتیوم در رتبه نخست قرار داشته، اما هنوز پتانسیل استخراج این ذخایر ثابت نشده است.
در این بین استرالیا به دلیل تامین مالی موثر و جغرافیای ساده توانست در سال 2017 رتبه نخست را در بین تولیدکنندگان لیتیوم در جهان کسب کرده و تاکنون آن را حفظ کند. نزدیک بودن استرالیا به حوزه آسیایی اقیانوس آرام کمک کرده تا دسترسی خوبی به بازارهای بزرگ جنوب و جنوب‌شرقی آسیا داشته باشد و بتواند جایگاه خود را در مقایسه با کشورهای شیلی و بولیوی حفظ کند.
چه کسانی لیتیوم را فراوری می‌کنند؟
عنصر لیتیوم را نمی‌توان بصورت مستقیم و پس از استخراج از زمین در خودروهای برقی استفاده کرد، بلکه باید مورد فراوری قرار گرفته و سپس به باطری قابل استفاده تبدیل شود.
بگفته جانسون کشور چین، سومین تولیدکننده بزرگ لیتیوم در دنیا، معمولا بعنوان یک فراور و تولیدکننده اصلی در زنجیره تولید باتری‌ها عمل می‌کند. طی دهه گذشته چین موفق شده به مهمترین تولیدکننده باتری‌های لیتیوم-یون و اجزای سازنده خودروهای برقی در دنیا تبدیل شود.
بنابر اعلام آژانس بین‌المللی انرژی چین حدود سه چهارم باتری‌های لیتیوم-یوم دنیا را تولید کرده و 25 درصد دیگر توسط کشورهای ایالات‌متحده، اروپا، ژاپن و کره تولید می‌شوند. همچنین چین بیش از نیمی از عملیات فراوری لیتیوم در دنیا را انجام می‌دهد.
ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا سیاست‌هایی را با هدف کاستن از نقش چین در زنجیره تامین اتخاذ کرده‌اند، اما آژانس بین‌المللی انرژی براورد کرده با وجود این تلاش‌ها چین همچنان تا سال 2030 حدود 70 درصد باتری‌ها را تولید کند.
جایگاه کانادا در این بازار کجاست؟
بگفته ایوان پیونیک، مدیر برنامه اتاق فکر Clean Energy Canada، کانادا باید از ذخایر معدنی حیاتی خود نهایت استفاده را ببرد. او لیتیوم را یک فرصت بسیار مهم برای کانادا می‌داند.
براساس اعلام Natural Resources Canada، کانادا از نظر تعداد ذخایر لیتیوم قابل استخراج در بین کشورهای دنیا رتبه ششم را دارد. با اینحال کانادا با 681,000 تن ذخیره با فاصله بسیار زیاد پس از شیلی با 9.2 میلیون تن و استرالیا با 5.7 میلیون تن قرار گرفته و سه درصد از کل ذخایر دنیا را در خود جای داده است.
بگفته پیونیک هرچند تولید لیتیوم در کانادا محدود بوده اما این شرایط می‌تواند تغییر کند. معدن‌های لیتیوم در مانیتوبا و کبک از سال گذشته شروع به کار کرده و پروژه‌های دیگر نیز در حال پیگیری و اجرا هستند.
براساس گزارش Critical Mineral Strategy کانادا که در اواخیر سال 2022 منتشر شده لیتیوم در میان شش عنصر معدنی مهم و لازم برای دستیابی به رشد اقتصادی و نیازهای زنجیره تامین، قرار گرفته است.
پیونیک این استراتژی را یک گام رو به جلو خوانده و پروژه‌هایی اخیر ازجمله سرمایه‌گذاری 13 میلیارد دلاری فولکس‌واگن برای احداث کارخانه تولید باتری در سنت توماس آنتاریو را یک مشوق اساسی برای پررنگ کردن نقش کانادا در زنجیره تامین می‌داند.
با تمامی اینها پیونیک اظهار داشته که برای استوار کردن جایگاه کانادا بعنوان یک کشور مهم به برنامه جامع‌تر نیاز است. او نبود یک استراتژی باتری را در این بین بسیار بارز می‌داند.
به باور پیونیک کانادا در آینده نزدیک نمی‌تواند تاثیر چشمیگری بر چرخه تولید و عرضه لیتیوم در دنیا بپذارد. با اینحال کشورها ژئوپلتیک را بر هزینه اولویت داده و در این حوزه کانادا به دلیل رابطه عمیق خود با ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا از جایگاه بسیار خوبی برخوردار است. به این ترتیب کانادا می‌تواند با استفاده از ویژگی “امنیت تامین” نقش خود را بهبود بخشد.
منبع: CBC
