هر چه سیاره زمین گرم‌تر می‌شود یخچال‌های طبیعی و مناطق منجمد زمین نیز بیشتر آب می‌روند، و دانشمندان می‌گویند که در آینده احتمال این هست که عوامل بیماری‌زایی آزاد شوند که علم هیچ شناختی درباره آنها ندارد.
سریال‌هایی مثل Helix و Fortitude به ماجرهاایی شبیه این پرداخته‌اند: «شیوع ویروس‌هایی باستانی، که همچون هیولاهایی خاموش برای صدها یا هزاران سال در یخچال‌های طبیعی و لایه‌های منجمد اعماق زمین خواب بوده‌اند.»
اگر فکر می‌کنید که این یک داستان علمی-تخیلی است، باید بدانید که اوایل سال ۲۰۲۰ گروهی از دانشمندان چینی و امریکایی به کشور پرو سفر کردند و با دستگاه‌های حفاری نمونه‌هایی را از عمق ۵۰ متری هستهٔ یخ‌زدهٔ منطقه Quelccaya خارج کردند. یکی از این نمونه‌ها مربوط به ۵۲۰ سال قبل و دیگری دارای قدمتی ۱۵,۰۰۰ ساله بود.
بعد از پژوهش‌های دقیق روی آن دو نمونه یخ، ۳۲ خانواده ویروس مشاهده شد که ۲۸ تای آنها کشفِ تازه بودند، به عبارت دیگر دانشمندان هیچ نوع آشنایی قبلی با آن ۲۸ نوع ویروس نداشتند.
هیولاهای باستانی
برخی سیاستمدارها و حکومت‌های جهان خوشحالند از اینکه یخ‌های قطب شمال آب می‌شوند و زمینه برای اکتشاف نفت و حتی کشورگشایی باز می‌شود. اما آنها نادان از دنیا خواهند رفت، زیرا تغییرات محیط زیست معمولا جنبه‌های بد و ناشناخته‌ای هم دارند.
یخ‌های مرکز یخچال‌ها که آب شوند، در مسیر رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها به طبیعت می‌آیند و ویروس‌های باستانی را بدون شناسایی رها خواهند کرد تا بالاخره روزی از طریق حیوانات به انسان‌ها منتقل شوند.
یخچال‌های طبیعی که از تبت گرفته تا قطب‌های زمین و در اطراف و اکناف دنیا وجود دارند، مانند یک کاتالوگ بیولوژیکند که می‌توان از آن برای مطالعه تاریخچهٔ زیستی زمین استفاده کرد.
در واقع دانشمندان در رقابتی سخت با روند گرمایش زمین به سر می‌برند و باید قبل از آب شدن مناطق یخی دنیا، بیشترین نمونه‌ها را حفاری و نگهداری کنند زیرا در آینده، دیگر امکان این کار را نخواهند داشت.
این تلاش بسیار ارزشمند است زیرا تنها با شناخت عوامل بیماری‌زای باستانی، از جمله ویروس‌ها، میکروب‌ها، و قارچ‌های ریز، می‌توانیم برای اپیدمی‌های احتمالی آنها آماده شویم و نسل‌های آینده را محافظت کنیم.
خطر تغییر ساختار زمین‌های منجمد
اما غیر از یخچال‌ها باید به خاک‌های منجمد نیز اشاره کرد که در قطب‌های زمین و برخی دیگر از مناطق نزدیک آنها یافت می‌شوند.
پژوهش‌ها مشخص کرده که این خاک‌های منجمد هم مثل یخچال‌های طبیعی حاوی عوامل بیماری‌زایی مثل آبله، آنفولانزای اسپانیایی، طاعون خیارکی، و سیاه‌زخم هستند. اما خطرشان به این محدود نمی‌شود.
با گرم شدن زمین، سختی این خاک‌های منجمد از بین می رود و به نوعی شکننده می‌شوند. بنابراین گازهایی مثل متان و دی‌اکسید کربن که برای مدت‌ها در زیر آنها زندانی بوده‌اند، با نرخی سرسام‌آور در جو زمین آزاد خواهند شد.
ماجرا حتی از این هم پیچیده‌تر است. در صورتی که خاک‌های منجمد گرم شوند و ساختار آنها تغییر کند، ما باید نگران زباله‌های هسته‌ای هم باشیم.
کمپانی SKB که کارش ذخیره زباله‌های سوخت هسته‌ای سوئد، فنلاند، و کانادا در خاک‌های منجمد است، به دیگر کمپانی‌های مشابه پیوسته و هشدار داده که در صورت ادامهٔ روند گرمایش زمین، ممکن است رانش یا شکستگی زمین‌های منجمد به تاسیسات این کمپانی آسیب بزند.
نگرانی‌ها و امید‌ها
نگرانی‌ها باید معقول باشد. تاکنون انتقال ویروس یا میکروب باستانی منجمد به انسان‌ها نادر بوده‌اند که بخشی از این به خاطر ناقص بودن ویروس‌های یخ‌زده است.
وقتی ویروس‌ها برای مدتی چنین طولانی در یخ باقی می‌مانند ممکن است توانایی انتقال و تاثیرگذاری‌شان را از دست بدهند و به اصطلاح ناقص شوند. پس فقط زمانی خطر آنها بالا ست که قادر به بازتولید باشند.
اما این روزها می‌بینیم که چطور شیوع یک ویروس اقتصاد دنیا را به زانو در آورده است. پس احتمال شیوع یک ویروس باستانی هم آنقدر ترسناک هست که دانشمندان و مردم را نگران کند.
کافی است سیاه‌زخم را در نظر بیاوریم که یک ویروس جان‌سخت است و می‌تواند قرن‌ها در خاک باقی بماند و سپس مستقیم یا به واسطه حیوانات به ما منتقل شود.
یا مورد دیگر، عفونت میکروبی Seal finger است که چند سال قبل از جانوران یخ‌زده در مناطق شمالی به محققین منتقل شد و تعجب به بار آورد (خوشبختانه داروی آن از قبل وجود داشت).
ویروس‌ها و میکروب‌ها معمولا با تماس مستقیم منتقل می‌شوند و هرچند الآن نگرانی فوری بابت شیوع ویروس‌های باستانی وجود ندارد، اما رفتار انسان‌ها و حیوانات دستخوش تغییر است که ما را در قلمروهای ناشناخته قرار می‌دهد.
مثلا، با آب شدن یخچال‌ها مسیرهای جدیدی برای جریان‌های آب ایجاد می‌شود و حیوانات ممکن است از قلمروهای قدیمی خود مهاجرت کنند و ویروس‌ها را به نزدیک ما بیاورند.
مورد دیگر مهاجرت به سمت قطب است. گرمایش زمین به علاوه افزایش جمعیت در مناطق قطبی، می‌تواند نسخه‌ای برای یک فاجعه باشد. هر چه مرز میان انسان و طبیعت فراخ‌تر باشد، خطر انتقال عوامل بیماری‌زای ناشناخته برای ما کمتر است.
همانطور که کووید-۱۹ به ما نشان داد، نمی‌توانیم زمان یا نحوه وقوع حادثه را حدس بزنیم. فقط بهتر است به حریم طبیعت احترام بگذاریم.
منبع: Newsweek و PopularMechanics
